Yazan: Bahar DonkDüzenleyen:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/ceyda-ayhan-3248a42/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Ceyda Açılan Ayhan</a>İklim krizi, sadece çevremizi değil, sağlığımızı da etkileyen karmaşık ve giderek büyüyen bir sorun. Özellikle alerjik hastalıklar, iklim değişikliğinin tetiklediği önemli sağlık problemlerinden biri olarak karşımıza çıkıyor. Polenlerden nem oranlarına, hava kirliliğinden orman yangınlarına kadar birçok faktör, alerji semptomlarının artmasında doğrudan etkili:İklim Değişikliği ve Polen - Alerji BağıntısıPolenler artık yalnızca baharın habercisi değil, aynı zamanda iklim değişikliğinin sağlık üzerindeki doğrudan etkilerinden biri.&nbsp;Artan sıcaklıklar, bitkilerin daha erken çiçeklenmesine neden olurken polen mevsimini de uzatıyor. Bunun anlamı, polenlerin havada daha uzun süre kalması ve alerji sezonunun giderek uzaması. Bu durum, alerjik astım ve diğer alerjik reaksiyonlar nedeniyle acil servislere başvuran hasta sayısındaki artışta açıkça görülebiliyor.Ayrıca, atmosferdeki karbondioksit (CO2) seviyelerindeki yükselişin polen üretimini artırdığı ve bu polenlerin havada daha uzun süre kalmasına neden olduğu belirtiliyor. İklim değişikliğiyle birlikte sadece polen sezonu uzamıyor, aynı zamanda polen miktarlarında da ciddi artış gözlemleniyor. Yükselen sıcaklıklar ve CO2 seviyeleri, bitkilerde fotosentezi ve büyümeyi hızlandırarak polen üretimini artırıyor.Bu durumun çarpıcı bir örneği Avustralya’dan geliyor. Brisbane, Avustralya'da gerçekleştirilen bir çalışmada, 1994-1999 aralığına göre 2016-2020 yılları arasında ortalama çim poleni konsantrasyonlarının neredeyse üç kat arttığı <a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35387005/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gözlemlenmiş</a>. 2022 yılında yapılan <a fr-original-style="" href="https://www.abs.gov.au/statistics/health/health-conditions-and-risks/national-health-survey-state-and-territory-findings/latest-release" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ulusal anketin&nbsp;</a>ortaya koyduğu üzere, Avustralya nüfusunun %23.9'u alerjik rinit ve saman nezlesi gibi alerjik hastalıklarla mücadele ediyor. Özet olarak, bu durum iklim krizinin alerjik hastalıkların seyrini ve yaşam koşullarını olumsuz etkileme potansiyelini daha net ortaya koymaktadır.İklim Değişikliği ve Nem - Alerji BağıntısıSağlıklı bir yaşam için ideal bağıl nem %40-60 olup bu oranın düşüklüğü enfeksiyonlara ve solunum yollarının tahrişine, yüksekliği ise küf, bakteri ve virüsler gibi zararlı mikroorganizmaların büyümesine&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37298409/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">neden olabilir.</a>Sera gazı emisyonları ve küresel ısınma bu hassas nem dengesini bozmaktadır. Değişen iklim şartları ve artan sıcaklıklarla birlikte nem oranında meydana gelen değişiklikler, alerjik reaksiyonların tetiklenmesinde önemli bir rol oynar.Düşük nem seviyeleri, solunum yollarının kurumasına ve alerjenlerle daha kolay etkileşime girmesine neden olur. Öte yandan, iklim değişikliğiyle bağlantılı olarak artan yağış miktarı ve seller, küf oluşumunu hızlandırır. Küfe maruz kalmak ve küfün ürettiği toksinlere temas, alerjik reaksiyonları tetikleyebilir.İklim Değişikliği ve Hava Kirliliği - Alerji BağıntısıHava kirliliğinin yol açtığı sülfür dioksit (SO₂) ve nitrojen oksitler (NOₓ) gibi gazların salımı, hücrelere doğrudan zarar verirken, hücre içindeki sinyal yollarını da tetikleyerek alerjik reaksiyonları artırabiliyor. Özellikle çevresel faktörlere karşı hassas bireylerde bu etkiler daha belirgin hale geliyor.Orman yangınlarından yayılan karbonmonoksit (CO), nitrojen dioksit (NO₂) ve partikül maddeler, hava kirliliğini daha da kötüleştiriyor. Bu zararlı maddeler, bağışıklık sistemini etkileyen proteinlerin üretimini tetikleyerek astım ve alerji semptomlarını ağırlaştırabiliyor.Bir diğer sorun ise ozon gazının yer seviyesinde oluşması. Fabrika ve motorlu taşıtlardan çıkan zararlı gazlar, güneş ışığı ile reaksiyona girerek ozon oluşumuna neden oluyor. Yer seviyesinde artan ozon konsantrasyonları, solunum yolu hastalıkları ve alerji semptomlarının kötüleşmesine yol açıyor.&nbsp;Ayrıca olumsuz bir tablo çizmek gerekirse Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’nün 2019 verilerine göre, dünya nüfusunun %99’u DSÖ tarafından belirlenen hava kalitesi sınırlarını aşan&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ambient-(outdoor)-air-quality-and-health" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bölgelerde yaşıyor</a>.İklim Değişikliği ve Biyoçeşitlilik - Alerji Bağıntısıİklim değişikliği, sadece hava durumunu değil, doğadaki canlıların yaşam alanlarını da etkiliyor. Sıcaklık ve nem oranlarındaki değişimler, bazı türlerin yeni bölgelere yayılmasına, bazılarının ise tamamen yok olmasına neden oluyor. Özellikle böcekler gibi alerjiye yol açabilen türler, iklim değişikliğine bağlı olarak daha geniş alanlara yayılabiliyor.&nbsp;Örneğin, Almanya’da yapılan bir araştırma, Polistes dominula adı verilen bir yaban arısı türünün iklim değişikliği nedeniyle artık daha büyük koloniler oluşturduğunu ve üreme mevsimlerinin uzadığını <a fr-original-style="" href="https://www.researchgate.net/publication/286639982_Nesting_behavior_of_the_paper_wasp_Polistes_dominula_in_Central_Europe_-_A_flexible_system_for_expanding_into_new_areas" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gösterdi</a>. Benzer şekilde, çam kese böcekleri (Thaumetopoea pityocampa) önceden yalnızca Akdeniz ikliminde yaşarken, artık Avrupa'nın daha kuzey bölgelerinde de yayılım gösteriyor. Özellikle kış aylarının daha ılıman geçmesi ve yaz gecelerinin sıcak olması, bu böceklerin hayatta kalma oranını ve yayılma hızını <a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27860523/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">artırıyor</a>. Bu tür değişimler, insanlarla daha önce karşılaşmadıkları canlıları bir araya getirerek alerjik reaksiyon riskini artırıyor.&nbsp;Birlikte daha sağlıklı bir gelecek inşa edebiliriz.İklim krizi ve alerjiler arasındaki karmaşık bağlantılar, sağlığımız üzerindeki etkileri göz ardı edilemeyecek kadar önemli hale getiriyor. Ancak halk sağlığını tehdit eden bu sorunlarla başa çıkmak mümkün. Paris Anlaşması'nın hedeflerine bağlı kalmak, çevre dostu enerji kaynaklarına geçiş yapmak ve bireyler olarak karbon ayak izimizi azaltmak gibi adımlarla hem gezegenimizi hem de sağlığımızı koruyabiliriz. Daha temiz bir hava, dengeli bir ekosistem ve sağlıklı bir yaşam için harekete geçmek elimizde. İklim krizinin etkilerini azaltarak, gelecek nesillere daha yaşanabilir bir dünya bırakabiliriz.

Dünyahali

Daha temiz bir hava ve sağlıklı bir yaşam için harekete geçmek elimizde

İklim Krizi ve Alerji İlişkisi

2020-2035 dönemini kapsayan <a fr-original-style="" href="https://enerji.gov.tr//Media/Dizin/EIGM/tr/Raporlar/TUEP/T%C3%BCrkiye_Ulusal_Enerji_Plan%C4%B1.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Türkiye Ulusal Enerji Planı</a>, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından 31 Aralık 2022 tarihinde <a fr-original-style="" href="https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/turkiye-ulusal-enerji-plani-yayimlandi/2776895#" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yayımlandı</a>. Plana dair basın toplantısı ise Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez tarafından 21 Ocak 2023’te <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/articles/cmmzprr0j5po" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gerçekleştirildi</a>.Yapılan açıklamalarda Ulusal Enerji Planı’nın ekonomik büyümeyi&nbsp;desteklediği, 2053 net sıfır emisyon hedefi çerçevesinde hazırlandığı ve yeşil enerji dönüşümünü önceliklendirdiği belirtildi. Peki Ulusal Enerji Planı, Türkiye’nin mevcut iklim hedefleri ile ne kadar uyumlu?&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2053 net-sıfır emisyon hedefi nedir? Net sıfır emisyon, insan faaliyetleri ile atmosfere saldığımız sera gazının, insan faaliyetleri ile tuttuğumuz ya da yakaladığımız sera gazı miktarına denk gelmesi anlamına <a fr-original-style="" href="https://www.birbucukderece.com/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">geliyor</a>. Ekim 2021’de Paris Anlaşmasını onaylayan Türkiye’nin 2053 yılı için net-sıfır emisyona ulaşma hedefi bulunuyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yeşil dönüşüm nedir? Yeşil dönüşüm, iklim kaynaklı krizler karşısında; ekonomik faaliyetlerin çevresel hedefler kapsamında –büyümenin sürdürülebilirliğini de sağlayacak biçimde– dönüştürmeyi hedefleyen ve bu kapsamda çevresel ve dijital teknolojileri kullanan bir girişim olarak <a fr-original-style="" href="https://social-innovation.hitachi/en/article/green_transformation/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tanımlanmaktadır</a>.&nbsp;</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye’nin iklim hedefi</h2>Sera gazı emisyonlarının, tüm yerkürede yaşamın sürekliliği için acil ve güçlü önlemler içeren iklim hedefleri ile 2030 yılına kadar çok hızlı bir şekilde azaltılması gerekiyor. Dünyada yaşamı mümkün kılan ekosistemlerin ve ona bağlı canlı yaşamının güvenliği ve devamlılığı için küresel ortalama sıcaklıkların 1,5℃ eşiğinin altında kalması uyarısında bulunuluyor.Türkiye’nin 2020 yılına ait en güncel emisyon verisi, 523,9 MtCO2e (milyon ton karbondioksit eşdeğeri) seviyesinde bulunuyor. Kasım 2022’de COP 27’de güncellenen iklim hedefi, 2038’de emisyonların tepe noktasına ulaşacağını gösteriyor ve 2030 yılı için azaltım hedefini %21’den %41’e yükseltiyor. Fakat iklim konusunda çalışan sivil toplum kuruluşlarının değerlendirmesi, Türkiye’nin "mutlak azaltım" yerine "artıştan azaltım" hedefi verdiği için emisyonlarının önce &nbsp;1.175 MtCO2e’ye çıkarılarak idarenin alacağı önlemlerle 700 MtCO2e civarına indirileceği <a fr-original-style="" href="https://www.wwf.org.tr/?12840/Turkiyenin-yeni-iklim-hedefi-emisyonlari-azaltmak-yerine-artiriyor" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yönünde</a>.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mutlak azaltım, ülkenin en güncel emisyon verisinden yola çıkılarak, hedef yıldaki emisyonların bu seviyenin altına <a fr-original-style="" href="https://350turkiye.org/parisionayla/#:~:text=Mutlak%20azalt%C4%B1m%3A%20Belli%20bir%20y%C4%B1ldaki,bu%20y%C4%B1ldan%20itibaren%20emisyonlar%C4%B1n%20azalt%C4%B1lmas%C4%B1." style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">indirilmesidir</a>.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Artıştan azaltım, emisyonların normal şartlarda artmaya devam etmesini kabul eder ve bu artışın alınacak önlemlerle sınırlandırılmasını hedefler.</li></ul>Bu durum, enerji dönüşümünün geciktirilmesi ve 2053 yılında net sıfır hedeflerine ulaşmanın maliyetinin artması anlamına geliyor. Öte yandan, 2053’te net sıfır hedefine ulaşmanın gerçekçiliği de ayrıca <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/articles/ceq20288wglo" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tartışmaya açılıyor</a>. Oysa elektrik üretimi, ulaşım, sanayi ve binalarda hayata geçirilecek tutarlı ve gerçekçi planlar neticesinde; %35 mutlak azaltım ile emisyonların mevcut seviyesinden 340 MtCO2e seviyesine indirilebilmesinin mümkün olduğu <a fr-original-style="" href="https://www.birbucukderece.com/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ortaya konuyor</a>.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ulusal Enerji Planı’nın söyledikleri</h2>Enerji üretim ve tüketiminde artış olacağı, bunun büyük kısmının yenilenebilir kaynaklardan geleceği ifade edilen Ulusal Enerji Planı dâhilinde <a fr-original-style="" href="https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/turkiye-emisyon-azaltimini-2035-oncesine-cekebilir/680601" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">öne çıkan başlıklar</a> şu şekilde:&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Enerji tüketimi: 2020’de 147,2 milyon ton eşdeğer petrol olan birincil enerji tüketiminin 2035’e kadar 205,3 milyon ton eşdeğer petrol seviyesine ulaşacağı tahmin ediliyor. Birincil enerji tüketiminde 2053’te yenilenebilir enerji&nbsp;kaynaklarının payı %50’ye yükselirken, nükleerin payının %29,3’e ulaşacağı tahmin ediliyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Elektrik kurulu gücü:&nbsp;2020 sonunda 95,9 gigavat seviyesinde olan elektrik kurulu gücünün 2035’te 189,7 gigavata yükselmesi öngörülüyor. Toplam kurulu güç içinde yenilenebilir enerji&nbsp;kaynaklarının payının ise 2020’deki %52 seviyesinden 2035’te %64,7’ye çıkacağı öngörülüyor. Devreye alınması gereken 96,9 gigavatlık yeni elektrik kapasitesinin %74,3’ünü yenilenebilir enerji kaynakları oluşturuyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2020 sonunda 6,7 gigavat olan güneş enerjisi kurulu gücünün 2035’te 52,9 gigavata yükselmesi planlanıyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Rüzgâr enerjisinde ise 2020’de 8,8 gigavat olan kurulu gücün 2035’te 29,6 gigavata ulaşması bekleniyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kurulu gücün hidroelektrik santrallerinde 2020’deki 31 gigavat seviyesinden 2035’te 35,1 gigavata çıkması, doğalgazdan elektrik üretiminde 35,5 gigavata, kömür santrallerinde 24,3 gigavata yükselmesi bekleniyor. &nbsp;&nbsp;</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Değerlendirmeler</h2>Öncelikle, Ulusal Enerji Planı’nın tartışmaya açık bir bir iklim hedefi üzerine kurulu olduğunu belirtmek gerekiyor. Türkiye, yenilenebilir enerji kaynaklarının payının arttığı bir enerji planı öngörse de bunu artıştan azaltım hedefi ile 2053 net-sıfır taahhüdünü zayıflatan bir çerçeve ile sunmuş oluyor. &nbsp;Öte yandan, Ulusal Enerji Planı’nda güçlü bir güneş hedefi sunduğu ve yenilenebilir enerji teknolojileri ile ilgili hızlı gelişimin ortaya konulduğu dile getiriliyor. Bu açılardan, plana dair yorumların genel olarak olumlu bir seyir izlediğini söylemek mümkün gözüküyor. Fakat güçlü güneş hedefine karşılık, rüzgâr enerjisindeki kapasite artışının çok daha yüksek olabileceği ve bu nedenle planın enerji dönüşüm perspektifinin yavaşlatıldığı ifade ediliyor. &nbsp;2053 yılında net sıfır emisyon taahhüt eden ve emisyon azaltımında “artıştan azaltım” hedefleyen Türkiye’nin enerji planı dâhilinde hâlâ fosil yakıt yatırımları planlamasının, hedefler ile plan arasındaki uyumsuzluğa dair bir diğer işaret olarak yorumlanıyor. Yeni kömür yatırımı finansman imkânları daralırken, yeni santral planlarının açıklanması <a fr-original-style="" href="https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/turkiye-emisyon-azaltimini-2035-oncesine-cekebilir/680601" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">eleştiriliyor</a>. Bir taraftan yenilenebilir enerjiye geçişin faydalarının ertelendiğine, bir diğer taraftan da kamu kaynaklarının atıl yatırımlara harcanacağına <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/articles/cmmzprr0j5po" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">vurgu yapılıyor</a>.Son söz:&nbsp;Büyük Kahramanmaraş Depremi, Türkiye’nin afetler karşısında ne kadar tedbirden uzak ve savunmasız bir konumda olduğunu gösterdi. Acılarımız hâlâ çok taze. Daha güvenli bir gelecek için yeniden bir inşa sürecinin içinde olduğumuz ise aşikâr.&nbsp;Tam da bu noktada, &nbsp;yaşadığımız/yaşayacağımız iklim krizi kaynaklı felaketlerin –orman yangınları, kuraklık, sel felaketleri vb.– farkında olmamız ve gerekli somut adımları şimdiden atmamız gerekiyor. Türkiye’nin tıpkı deprem ülkesi olduğu gerçeğini kabul etmesi gerektiği gibi, iklim krizinin yıkıcı etkilerine karşı durmak konusunda da gerçekçi davranması ve güçlü hedeflerle ilerlemesi gerekiyor.

Pareto

2020-2035 Ulusal Enerji Planı hangi başlıklara dikkat çekiyor? 2053 net-sıfır emisyon hedefi uygulanabilir mi? Yeşil dönüşüm nedir? 

Türkiye’nin Ulusal Enerji Planı, iklim hedefleriyle ne kadar uyumlu?

<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.unccd.int/resources/publications/drought-numbers" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sayılarla Kuraklık</a></h3>Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi (UNCCD) tarafından <a fr-original-style="" href="https://www.unccd.int/resources/publications/drought-numbers" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sayılarla Kuraklık 2022</a> Raporu yayımlandı. İklim değişikliği ile şiddetlenen kuraklıkların dünya genelinde en büyük tehditlerden biri olduğuna dikkat çeken rapordan bazı önemli başlıklar&nbsp;şöyle:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">1970 ve 2019 yılları arasında kuraklık, toplamda sebep olduğu yaklaşık 650.000 ölümle en büyük insan kayıplarına yol açan felaketlerden biriydi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kuraklıktan kaynaklanan ekonomik kayıplar&nbsp;son on yılda kat kat arttı. 1998-2017 yılları arasında oluşan toplam kayıp 124 milyar dolara ulaştı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Küresel olarak yaklaşık 55 milyon insan her yıl kuraklıktan doğrudan etkileniyor. Kuraklık dünyanın hemen her yerinde hayvancılık ve tarım için en ciddi tehlike halinde.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İklim değişikliği, dünyanın özellikle hızlı nüfus artışı ve gıda güvenliği sorunları olan hassas bölgelerinde kuraklık riskini arttıracak.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2050 yılına kadar 216 milyon insanın su kıtlığı, kuraklık, tarımsal verimin azalması gibi faktörlere bağlı olarak göç etmek zorunda kalabileceği tahmin ediliyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrıca, 30 yıla kalmadan dünyada her dört kişiden üçünün yılın en az bir ayında&nbsp;su kıtlığı ile karşı karşıya kalacağı öngörülüyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Küresel ısınmanın 1,5 derece ile sınırlandırılması, yenilenebilir arazi ve iyileştirilmiş su yönetimi uygulamaları ile aşırı kuraklık olaylarının olasılığı önemli ölçüde azaltılabilir.</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2022/4/5/1653027642684.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://public.wmo.int/en/media/press-release/wmo-update-5050-chance-of-global-temperature-temporarily-reaching-15%C2%B0c-threshold" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kritik ısınma eşiği önümüzdeki 5 yıl içinde aşılabilir</a></h3>Dünya Meteoroloji Organizasyonu (DMO) tarafından yayımlanan <a fr-original-style="" href="https://public.wmo.int/en/media/press-release/wmo-update-5050-chance-of-global-temperature-temporarily-reaching-15%C2%B0c-threshold" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Küresel İklim Güncellemesi</a> ’ne göre:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Önümüzdeki beş yıl içinde dünyanın 1,5 dereceden fazla ısınma olasılığı yüzde 50.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2015'te bu olasılık sıfıra yakındı.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Önümüzdeki beş yıldan birinin kayıtlardaki en sıcak yıl olma olasılığı ise yüzde 93.&nbsp;</li></ul>DMO Genel Sekreteri&nbsp;Prof. Petteri Taalas 1,5 derecenin sıradan bir sayı olmadığına dikkat çekerek şöyle dedi:“1,5 derece rastgele bir istatistik değil. Daha ziyade iklim etkilerinin insanlar ve hatta tüm gezegen için giderek daha zararlı hale geleceği eşiğin bir göstergesi. Sera gazı yaymaya devam ettiğimiz sürece, sıcaklıklar yükselmeye devam edecek. Bunun yanı sıra, okyanuslarımız daha sıcak ve daha asidik olmaya, deniz buzu ve buzullar erimeye, deniz seviyesi yükselmeye devam edecek ve hava olayları daha da aşırı hale gelecek.”<img src="https://images.aposto.com/2022/4/5/1653027886542.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://journals.plos.org/climate/article?id=10.1371/journal.pclm.0000028" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Restoran menülerinin tasarımı, yemeklerden kaynaklanan karbon ayak izini etkileyebilir</a></h3>Restoran menülerinin etkilerinin araştırıldığı <a fr-original-style="" href="https://journals.plos.org/climate/article?id=10.1371/journal.pclm.0000028" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bilimsel bir çalışma</a>,&nbsp;iklim dostu seçeneklerin ve de yemeklerin karbon ayak izini gösteren etiketlerin, yemek yiyenlerin yemek seçimlerini ve bunun sonucunda ortaya çıkan çevresel etkileri etkileyebileceğini&nbsp;ortaya koyuyor.Menülerde yemeklerin karbon ayak izi hakkında bilgi veren etiketler, katılımcıların yüksek sera gazı salımına sebep olarak seçenekler yerine düşük sera gazı salımına sebep olan, daha iklim dostu yemekleri tercih etmesine sebep oldu.

Neler Oluyor?

Haberler

Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), Birleşmiş Milletlerin iklim değişikliğinin bulunduğu durumu karar vericilere anlatmak için bir araya getirdiği bilim insanlarından oluşur. Bu panel düzenli aralıklarla iklim değişikliğine dair değerlendirme raporları yayımlar. Bu raporlar iklim değişikliğinin bilimsel temelleri, etkileri ve uyum sağlama yöntemleri ile azaltım için yapılması gerekenler şeklinde üç bölümden oluşur.&nbsp;Bu hafta IPCC’nin Altıncı Değerlendirme Raporu’nun Üçüncü Bölümü yayımlandı. Dünya’daki Ukrayna - Rusya savaşı ve ülkemizdeki ekonomik problemlerin yanında bu rapor basında kendisine fazla yer bulamadı. Oysa hepimiz açısından son derece önemli noktalara işaret eden bu raporu mümkün olduğunca okumak ve anlamak geleceğimiz için oldukça önemli.<img src="https://images.aposto.com/2022/3/4/1649324710695.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.36" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Guterres aslında raporu sunumu sırasında çok kısa biçimde özetledi: “Bu problemi çözmek için devletler ve şirketler çok şeyler yaptıklarını söylüyorlar ama yapmıyorlar. Onlar yalan söylüyorlar.” Konu bu kadar basit. İnsanları oyalamak için imzalanan Paris İklim Anlaşması Dünya’yı felakete götürecek bir ısınmayı engellemekten çok uzak, dahası ülkeler bu anlaşma bağlamında verdikleri sözleri bile yerine getirmiyorlar. Sözlerini yerine getirmemenin ötesinde insanları uyaranları radikal ve vatan haini olarak nitelendiriyorlar. Gutierres, sözlerinin sonuna “asıl radikal olanların iklim krizini durdurmak için harekete geçmeyen devletler olduğunu” da ekledi.Yüzde 65’ini karbondioksitin oluşturduğu sera gazlarındaki artış, azalmayı bırakın artmaya devam ediyor. Sadece, son on yıl içerisinde artış hızı biraz azalmış gibi görünüyor. Kendi içinde bu bile oldukça iyi bir haber sayılsa da devletlerin ve şirketlerin yavaş yavaş sera gazı salımlarını azaltmalarını bekleyecek zamanımız kalmadı artık.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sera gazı salımları her yıl yüzde 1,3 artarken, ısınmayı 1,5 derece’de tutabilmek için yapmamız gereken, bu salımları önümüzdeki 8 yıl içerisinde yüzde 43 azaltmak.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“1,5 derece o kadar da kıymetli değil, biz 2 derece &nbsp;ısınma ile de idare ederiz” diyorsanız, 2030 yılında sera gazı salımları yüzde 27 azalmış olmak zorunda.</li></ul>Çevrenizdeki kamu ya da özel kuruluşların bu konuda gerekli adımları atmayı bırakın, ciddi adımlar attığını görüyor musunuz? Kesinlikle hayır.İklim krizini engelleyecek adımları atabilmek günlük hayatımızdan “azıcık” değişiklik yaparak varabileceğimiz bir hedef değil. 1,5 derece &nbsp;hedefini tutturmak için sera gazı salımlarımızı her sene ortalama yüzde 6,7 azaltmak zorundayız. Bir sonraki arabamızın elektrikli olması bu hedefe varmak için yetmez çünkü hala elektrik enerjimizin önemli kısmını kömürlü termik santrallerden sağlıyoruz. “Çocuklar büyüdüğünde daha merkezi bir yere taşınıp her yere yürüyerek giderim” yetmez çünkü bu krizde çocukların büyümesini bekleyecek kadar vaktimiz kalmadı. “Hemen, şimdi” değil, bundan otuz yıl önce harekete geçmiş olmamız gerekiyordu.&nbsp;Akılcı çözümler var. Bu çözümler için yeni bir Einstein çıkmasını beklememize gerek yok, ama günlük hayatımızdaki rahatı bir kenara bırakarak birlikte çaba sarf etmemiz gerekiyor. Artık ne eskisi gibi yaşayabiliriz, ne de eskisi gibi iş yapabiliriz. Hepimiz dört elle bu çözümlere sarılmak zorundayız çünkü alternatif bugüne kıyasla cehennemi andıran bir dünyada yaşamak olacak.Bir başka alternatif de gelecekte bulunacak mucizevi çözümlere güvenmek olabilir. IPCC raporu bunlardan da söz ediyor:&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mesela bu mucizevi yöntemlerle 2100 yılına kadar atmosferden 1000 milyar ton karbondioksit yakalayıp bunu yerin altında saklayacak olursak 1,5 derecenin altında kalabiliriz.</li></ul>Bu teknoloji var mı? Ben yalancı değilim, var. Senede 10 bin ton karbondioksiti bu yöntemlerle yakalayıp yerin altına gömebiliyoruz. Daha fazlasını yapmaya devletler son yirmi senede büyük kaynak ayırdılar ama ölçeği büyütmek hiç de kolay değil. Hem de bu yöntem en başta daha fazla petrol üretebilmek için kullanılan bir yöntem, yani sakladığımız her bir birim karbondioksit yerine üç birim karbondioksit çıkartacak kadar petrol üretiyoruz. İşte bundan dolayı hepimize yalan söylüyorlar.&nbsp;Böyle gelmiş olabilir, ama böyle gitmesi hiçbirimizin işine gelmiyor, devletler ve şirketler hariç. Çünkü onlar çocuklarını ve torunlarını değil önümüzdeki üç - beş senede neler kazanacaklarını düşünüyorlar. Yuvamız dünya için yapılan bu savaşta doğru tarafta durmayı başarmamız ve yalanlara kanmamamız gerekiyor, yalanlar ne denli çekici olsalar da.

Yuvamız dünya için doğru tarafta durmalıyız.

Yalanlar, Yalanlar

net sıfır<img src="https://images.aposto.com/2021/9/1/1635160177143.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Sera gazı yutakları tarafından emilebilecek miktarın salımı gerçekleşen sera gazı emisyonlarına eşit olmasını ifade eder.

Çeviren: Simay DenizkuşuYıl 2021, iklim krizini görmezden gelmenin çağı sona erdi. Artık iklim değişikliğini reddetmenin ötesine geçiyor ve onu durdurmanın yollarını arıyoruz. İklim değişikliğinin gerçek olduğunu ve bunun ele alınmasının karşı karşıya olduğumuz en kritik zorluklardan biri olduğunu anlamamız gerçekten iyi bir haber. Ama iklim krizinin nasıl ele alınacağına dair görüşlerimiz maalesef hala sınırlı. İklim krizini ele almak, satranç oynamaya benzetilebilir. Tüm taşları kullanmalı, birden fazla strateji uygulamalı ve tüm tahtayı görmeliyiz. Ancak satrancın aksine, kazanmak için bu oyunu birlikte oynamalıyız. Peki, iklim satranç tahtasındaki taşlar ve en güçlü taktikler nelerdir? Başka bir deyişle, iklim satrancının kuralları nelerdir?İklim satrancının ilk kuralı&nbsp;şudur: Tahta sandığımızdan daha büyüktür ve emisyonların yaklaşık yüzde 62'sinden sorumlu fosil yakıtlardan fazlasını içerir.&nbsp;İklim krizine enerji, malzeme ve gıda ürünlerinin üretimi ve kullanımı ile bağlantılı birden fazla faaliyetten yayılan birçok gaz neden olur. Bu yüzden krizin önüne geçebilmek için sadece fosil yakıtlardan ve oluşturdukları karbondioksit emisyonlarından kurtulmamız gerektiği eksik bir görüştür.İklim satrancının ikinci kuralı: Sera gazı kaynaklarının sadece birkaç tanesi değil, tümü hızla azaltılmalıdır.&nbsp;Sera gazı emisyonlarının yayıldığı altı temel sektörü biliyoruz: elektrik (yaklaşık yüzde 25), gıda, tarım ve arazi kullanımı (yaklaşık yüzde 24), endüstri (yaklaşık yüzde 21), ulaşım (yaklaşık yüzde 14), binalar (yaklaşık yüzde 6) ve diğer emisyonlar (yaklaşık yüzde 10). Bu alanlara odaklanmak emisyonları azaltma fırsatları yaratabilir. Bunun için sektörlere ayırmanın ötesinde, her bir sektörü daha da ayrıştırmak ve emisyonlara nasıl katkıda bulunduklarını keşfetmek yararlı olacaktır. Bu detaylı ayrıştırmayı enerji verimliliğini ve yenilenebilir elektrik üretimini artırmak, gıda israfını azaltmak, yeme alışkanlıklarını çevre dostu gıdalara kaydırmak, tarım sistemlerini iyileştirmek, ulaşımı elektrikli hale getirmek, binaları güçlendirmek ve ısıtma sistemlerini elektrikli hale getirmek gibi başlangıç için ideal, yapılabilir uygulamalar takip edebilir.İklim satrancının üçüncü kuralı: Doğanın büyük sera gazı yutakları (ormanlar ve okyanuslar gibi) korunmalı, sürdürülebilirlikleri sağlanmalı ve onlara ek olarak yeni ve uzun vadeli karbon tutucular yaratılması gerektiğidir.Araştırmaların sonucunda doğanın sera gazlarının emiliminin büyük bir kısmını bizim için bedavaya yaptığı ortaya çıktı. Yapılan hesaplara göre emisyonlarımızın yaklaşık yüzde 41'i doğa tarafından toplanıyor. Şimdiye kadar insan girişimleri henüz atmosferde bir fark yaratmadığı için, doğal tutucularımızı korumamız kesinlikle çok önemlidir. Bunlara ek olarak, doğal süreçlerin nasıl işlediğine odaklanabilir, onları taklit edebiliriz. Ağaçlandırma yapmak, tarımsal ve bozulmuş topraklarda karbon seviyesini artırmak ve kıyı ekosistemlerini eski haline getirmek bunu hemen yapmaya başlayabileceğimiz yollara örnek olarak verilebilir. Ayrıca endüstriyel ve kimyasal süreçleri kullanarak yeni teknoloji tabanlı karbon tutucular inşa etmek de mümkündür.İklim satrancının dördüncü kuralı: Geleneksel iklim düşüncesinin dışından gelen çözümleri de kapsayan geniş&nbsp;bir çözüm portföyünü aktif olarak yönetmemiz gerektiğidir.&nbsp;Çözümlerimizi sera gazı emisyon kaynaklarını önemli ölçüde azaltan çözümler, doğanın mevcut karbon yutaklarını koruyan çözümler ve insan tarafından üretilen yeni karbon tutucular olarak sınıflandırabiliriz. Bunlara ek olarak, toplumu iyileştirmeyi amaçlayan eylemler gibi başka iklim çözümlerinin de olabileceğiunutulmamalıdır.İklim satrancının beşinci kuralı: Ölçeğe uygun çözümler getirmek için çoklu taktikler izlememiz gerektiğidir.Dünyanın nasıl değiştiği konusunda farklı bakış açılarına ve farklı fikirlere sahip insanlarla çalışmamız gerekmekte. Öncelikle yararlı ve ulaşılabilir iklim hedefleri belirlememiz gerekiyor. Bu hedeflere ulaşabilmek için bireysel davranışlarımızı değiştirmemizin yanı sıra kuralları, politikayı ve dünyanın ekonomik düzenini değiştirmemiz gerekecek. Ve tabii, iklim krizine çözüm yolları ararken, iş dünyasına hâkim bakış açısı da değiştirilmeli, yeni işler yaratılmalı. Hepsinden önemlisi, mevcut çözümleri ölçeklendirmeye yardımcı olacak, onları daha ucuz, dağıtımı daha hızlı ve kullanımı daha kolay hale getirecek teknolojik yeniliklere ihtiyacımız var.İklim satrancının son kuralı: Tüm tahtayı görmek ve oyunu oynamak için başkalarıyla iş&nbsp;birliği yapmaktır.Çok sayıda taktikle ölçeklendirilmiş geniş bir çözüm portföyü ile "tüm tahtayı" görmemiz ve oynamamız gerekiyor. Ayrıca bunun uzun ve karmaşık bir oyun olduğunu (önümüzdeki birkaç on yıl içinde oynanan) ve en iyi şekilde oynanabilmesi için başkalarıyla rekabet halinde değil, iş birliği içinde olunması gerektiğini çok iyi anlamalıyız.Sonuç olarak, iklim değişikliğini ele almak için çarpıcı, uyumlu ve bilinçli eylemlere ihtiyacımız olacak. Oyunun bizden ve bireysel görüşlerimizden daha büyük olduğunun farkına varmalıyız. Ancak o zaman birlikte kazanma&nbsp;şansımız olabilir.

Sera gazı ile ilgili hikayeler